In 2021 is het 400 jaar geleden dat Jan Pieterszoon Coen opdracht gaf tot een veelbesproken misdaad tegen de menselijkheid: de genocide op de Bandanezen. Zijn brute optreden was het sluitstuk van een lange reeks geweldsdaden waarbij de Bandanese bevolking in een periode van twintig jaar werd verjaagd, vermoord en tot slaaf gemaakt. Dit alles om het monopolie in nootmuskaat en foelie in handen te krijgen. Op lege eilanden zonder mensen werd de eerste Nederlandse plantagekolonie gerealiseerd. In haar debuut ‘Banda’ plaatst historicus Marjolein van Pagee de genocide in de grotere context van de ‘vaderlandse geschiedenis’ en dus het ontstaan van Nederland als natiestaat.
Achtergrond & Programma:
Meer dan ooit wordt dit jaar aandacht besteed aan Coens daad op Banda. Maar welke feiten worden, al dan niet onbewust, steeds weer onder het tapijt geveegd? In Nederland is het bestaan van de Bandanese diaspora-gemeenschap op de Kei-eilanden vrijwel onbekend. Vlak voordat Coen in 1621 toesloeg, besloten 600 Bandanezen, waaronder Raja (Koning) Waer en zijn broer, tijdig naar Kei uit te wijken en daar een nieuw leven te starten. Hun nazaten leven hier tot op de dag van vandaag. Waarom is deze Bandanese diaspora-gemeenschap zo vakkundig uit de geschiedenisboeken gewist?
De 95-jarige Francisca Pattipilohy schreef het voorwoord van ‘Banda’ en zal de inleiding van het programma verzorgen. Daarnaast zal Marjolein van Pagee de inhoud van haar boek toelichten. Drie nazaten van de Bandanese diaspora op Kei vertellen hun verhaal: Lukas Eleuwarin, Marcel Matulessy en Ridhwan Ohorella. Zij zullen praten over het belang van deze historische uitwissing van een identiteit. Wat schuilt erachter? Waar wringt het in het Eurocentrische verhaal dat steeds weer herhaald wordt? Tot slot zal Christa Noëlla het eerste exemplaar van het boek in ontvangst nemen en samen met Pattipilohy een paar afsluitende opmerkingen maken over het onderwerp van de avond.
Achtergrond informatie boek:
‘Daer can in Indiën wat groots verricht worden.’ Deze woorden van Jan Pieterszoon Coen prijken in gouden letters boven de deur die toegang geeft tot de Regentenkamer in het gebouw van de Tweede Kamer. Nog steeds wordt Coen, die verantwoordelijk was voor de genocide op de Bandanezen, vereerd als grondlegger van een koloniaal rijk.
Vóór de komst van de Europeanen vormde Banda het centrum van een goed functionerend handelsnetwerk in nootmuskaat en foelie. Daaraan kwam abrupt een einde toen Nederlandse schepen in 1599 de kleine archipel bereikten. De Nederlanders dwongen de Bandanezen de handel met andere volken te staken en uitsluitend aan de Vereenigde Oostindische Compagnie (VOC) te leveren. Natuurlijk verzetten de eilandbewoners zich tegen deze absurde eis, waarop het VOC-bestuur besloot om hen met geweld van hun land te verdrijven en er een plantagekolonie te stichten. Coens brute optreden uit 1621 was het sluitstuk van een reeks geweldsdaden waarbij de Bandanese bevolking werd verjaagd, vermoord en tot slaaf gemaakt.
In Banda laat Marjolein van Pagee zien hoe dit alles zich verhoudt tot de VOC als bezettingsmacht en het koloniale onderdrukkingssysteem dat hieruit voortkwam. Van Pagee plaatst de genocide in de grotere context van de ‘vaderlandse geschiedenis’ en dus het ontstaan van Nederland als natiestaat.
Ondanks zijn rijke historie, vallen de Banda eilanden in de Molukken tegenwoordig nauwelijks op, terwijl grootmachten er om hebben gevochten. In de 17e eeuw, was nootmuskaat meer waard dan goud, hetgeen er toe leidde dat Europeanen helemaal naar Banda op zoek gingen er naar. En het eiland Run zelfs werd geruild voor Manhattan.
Zo’n vijftig aanhangers van het Comité 7 mei hebben vrijdagavond brandende kaarsjes rond het beeld van J.P. Coen op de Roode Steen geplaatst. Een mooi gezicht was het zeker, maar het was vooral als een eerbetoon aan de slachtoffers van het kolonialisme door Nederland bedoeld.
Naast zegeningen bracht nootmuskaat vooral veel ellende voor de bevolking van Banda. Ze werden vermoord en verdreven van hun geboortegrond.
de handel in VOC-aandelen vormde de aanzet voor het ontstaan van de Amsterdamse Beurs, de allereerste effectenbeurs ter wereld. En de waarde van het bedrijf was enorm. Onderzoekers van de financiële website Visual Capitalist stellen zelfs dat de VOC omgerekend naar huidige maatstaven op haar hoogtepunt net zoveel waard was als twintig van de huidige grootste beursbedrijven samen.
Een prominent lid van de antiracismebeweging is haar baan kwijtgeraakt na een ‘extreemrechtse hetze’ door GeenStijl en fanatieke twitteraars, melden boze mede-activisten. Onlangs bekladde zij, in naam van de antiracistische actiegroep We Promise, verschillende plekken op straat rond het standbeeld van Jan Pieterszoon Coen in Hoorn.
